Vasiyetname ve Vasiyetin İptali Davası
Vasiyetname Nedir?
Vasiyetname, ölüme bağlı bir tasarruf olup, miras bırakanın, mal varlığının bir kısmı veya tamamının ölümünden sonra geçerli olmak üzere mirasçısı olması için gerçek veya tüzel kişilere devri yapılması amacı ile yaptığı irade beyanıdır. Kural olarak tek taraflı bir işlemdir. Resmi vasiyetname, sözlü vasiyetname ve el yazılı vasiyetname olarak 3’e ayrılır.
Bu vasiyetnameler içerik ve biçim yönünden hukuka aykırılık durumunda iptal edilebilir.
Resmi vasiyetname; resmi memur tarafından iki tanığın katılmasıyla düzenlenir. Resmi memur sulh hakimi, noter veya kanunda kendisine yetki verilmiş bir görevli olabilir.
El yazısıyla vasiyetname; Vasiyetnamenin noterde düzenlenmiş olması zorunlu değildir. Vasiyet bırakmak isteyen kişi, vasiyetini kendi el yazısı ile yazmışsa ve imzalamışsa geçerlidir.
Sözlü vasiyetname; Vasiyet edenin ölüm döşeğinde, yazılı bir belge düzenlemediği veya düzenleyemeyeceği durumlarda, tanıklar huzurunda son iradesini sözlü olarak beyan etmesi şeklindedir.
Vasiyetname Nasıl İptal Edilir?
Hukuka aykırı olarak düzenlenen vasiyetnamenin iptali hakları zedelenen kişiler tarafından açılacak dava ile iptal edilebilir. Ölüme bağlı tasarrufların iptali davaları sayesinde vasiyetname hüküm ifade etmeyebilir. Bu iptal davalarının hukuki dayanağı Türk Medeni Kanun’un 557-559. maddeleri arasında “Sebepleri, Dava Hakkı ve Hak Düşürücü Süreler” başlıkları altında düzenlenmiştir. İptal davasının açılabilme sebeplerine bakacak olursak; Ehliyetsizlik, irade sakatlıkları, hata, hile, korkutma ya da zorlama, içeriğinin hukuka ve ahlaka aykırı olması ve şekil noksanlığıdır.
Vasiyetnamenin İptali Davasını Kim Açabilir?
Vasiyetnamenin iptali davası, TMK 558/1’e göre ölüme bağlı tasarrufta menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir. Davalı ise iptali istenen işlemle davacı aleyhine miras hukukuna göre menfaat elde eden kimsedir.
Dava Konusu ve İspat
Türk Medeni Kanunu’na göre 558/2-3 dava konusunun tasarrufun tamamına veya bir kısmına ilişkin olabileceği hüküm altına alınmıştır. Ayrıca dava konusuna ilişkin tasarrufla alakalı kazanımlarda bulunan kişilerin kazanımlarında olan sakatlık durumlarında sadece bu sakatlık olan konu iptal edilir, tasarrufların tamamının iptal edilmesi şart değildir.
İspat yükü davacıya aittir. Örneğin; Akıl hastası bir kişinin ölümünden önce yaptığı devir işlemi olduğunu farz edelim. Bu kişinin ölümünden sonra mirasçıları tarafından devrin hukuken geçersiz olduğu miras bırakanın ölmeden önce alınan sağlık raporlarıyla ispatlanabilir.
Vasiyetnamenin İptali Davası ne zamana kadar açılabilir?
Vasiyetnamenin iptali davasının açılmasıyla ilgili TMK m. 559’a göre 3 farklı süre öngörülmüştür:
İptal davası açma hakkı, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrenmesinden itibaren başlayarak bir yıldır. Davacı bu bilgileri miras bırakanın ölümünden önce öğrenmiş olsa bile ölümle beraber bu süre başlar. Her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihi üzerinden iyiniyetli olunması durumunda davalılara karşı on yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer. İptal davası bozucu yenilik doğuran bir hak olmasından kaynaklı hak düşürücü sürelerdir. Vasiyetname açılmadan zamanaşımı ve hak düşürücü süreler işlemez.
İptalin Defi Olarak İleri Sürülmesi
TMK m. 559/2’ye göre hükümsüzlük, defi yoluyla her zaman ileri sürülebilir. Daimi defi hakkının kullanılması için sakat olan hükmün ifa edilmemiş olması gerekmektedir. Örneğin; vasiyetname ile bir gayrimenkulün mirasçıya bırakıldığı senaryoda, eğer vasiyetnamenin iptalinden önce taşınmazın satışı gerçekleşirse satışın iptali için vasiyetnamenin hükümsüz olduğu ileri sürülemez.
Vasiyetnamenin İptali Davası hangi mahkemede açılır?
Vasiyetnamenin iptali davasında görevli mahkeme, Asliye Hukuk Mahkemeleri’dir. Yetkili mahkeme ise ölenin son yerleşim yeri mahkemesidir ve kesin yetkilidir. Dolasıyla yetkisiz mahkemede açılan dava, yetki nedeniyle usulden reddedilecektir.
Vasiyetnamenin İptali Kararının Etkisi
Vasiyetnamenin iptali davası bozucu yenilik doğuran bir davadır. Bu yüzden vasiyetnamenin iptaline karar verilmesi durumunda mirasın açıldığı ana kadar geçmişe etkili olur. Vasiyetnamenin iptali kararı sadece davacıyı etkiler. Tasarruftan etkilenen diğer mirasçılar vasiyetnamenin iptali davası açmadıkları sürece vasiyetin iptali sonucu ortaya çıkan sonuçtan menfaat elde edemezler. Aynı şekilde iptal davasında da davalı davanın sonucundan etkilenecek kişidir.
Vasiyetnamenin iptali davası açmak için ne kadar mahkeme masrafı ödenir?
Vasiyetnamenin iptali davaları nispi harca tabi dava türlerindendir. Bundan dolayı dava masrafı dava konusu taşınır veya taşınmaz malın değerine göre belirlenir.
Tenkis Davası Nedir?
Tenkis davası, miras bırakanın tasarruf özgürlüğünü aşarak saklı pay sahibi mirasçıların miras hakkına yaptığı tecavüzün giderilmesi için açılan davadır. Tenkis davası miras hukukuna ilişkin bir dava olup murisin (miras bırakanın) ölümü halinde açılabilen bir davadır. Muris sağ iken bu davanın açılması mümkün değildir. Tenkis davası, miras bırakanın bazı mirasçılar aleyhine mirastan mal kaçırma işlemlerine karşı açılan bir davadır. Tenkis davası, Türk Medeni Kanunu’nun 560. maddesinde düzenlenmektedir. Miras bırakanın saklı payları zedeleyen ölüme bağlı veya sağlar arası karşılıksız kazandırmalarının hukuki alana çekilmesini amaçlayan ve geçmişe yönelik yenilik doğurucu davalardandır.
Tenkis davasını kimler açabilir?
Tenkis davası, sadece saklı pay sahibi olan mirasçılar tarafından açılabilmektedir. Saklı paylı mirasçılar bir arada tenkis davası açabilecekleri gibi ayrı ayrı da açabilirler. Fakat her davacı sadece kendi saklı payı için mahkemeye başvurur ve kendi saklı payının tenkisini isteyebilir. Dava saklı paylı olmayan mirasçılar tarafından açılamaz.
Tenkis davası açabilmek için gereken şartlar nedir?
1- Miras bırakan tarafından mal varlığındaki tasarruf edilebilir oranın aşılmış olması,
2- Mirasçıların saklı paylarına kavuşamaması,
3- Murisin yaptığı söz konusu kazandırmaların hukuken geçerli olması.
Tenkiste sıra (Tertip)
Miras bırakanın ölümü üzerine yukarıda belirttiğimiz gibi tenkis gereken bir durum ortaya çıktığında TMK m.570 ile tenkiste sıra getirmiştir. Buna göre sırasıyla ölüme bağlı tasarruflardan, her birinden orantılı olarak yapılır.
-Saklı pay ihlalinin devam etmesi halinde, sağlar arası tasarruflardan en yeni tarihliden en eskiye doğru tenkis yapılır.
-Saklı pay ihlali hala giderilemezse, kamuya yararlı ölüme bağlı tasarrufların her birinden orantılı olarak tenkis yapılır.
-Son olarak kamuya yararlı sağlar arası kazandırmaların en yeni tarihlisinden eskiye doğru tenkis gerçekleştirilecektir.
Tenkis davası kime karşı açılır?
Tenkis davası, miras bırakanın tasarruf sınırını aşıp bu aşımdan yarar sağlayan kişiye karşı açılır.
Tenkis davasında ispat yükü kimdedir?
Vasiyetnamenin iptali davasında olduğu gibi tenkis davasında da ispat yükü davacıya aittir.
Davacı;
Saklı paylı mirasçı olduğunu,
Saklı payının ihlal edildiğini,
Saklı payına haksız olarak el atıldığını ispatlamakla yükümlüdür.
Tenkis davası ne zamana kadar açılabilir?
TMK m. 571’de hüküm altına alınmıştır. Bu maddeye göre; tenkis davası açma hakkı mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikten itibaren başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.
Tenkis davası hangi mahkemede açılır?
Tenkis davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise miras bırakanın en son yerleşim yeridir. Yerleşim yeri bulunmuyorsa, miras bırakanın taşınmaz malvarlığının bulunduğu yerde tenkis davası açılabilir.
